Solotentoonstelling Stefan Cools
11 maart t/m 3 juni 2018

Stefan Cools (Sittard 1981) is multidisciplinair kunstenaar en botanist. Zijn werk bevindt zich op het snijvlak van kunst en wetenschap. Hierbij vormt de natuur al sinds het begin van zijn carrière de inspiratiebron voor zijn werk. Sinds 2013 staat de vlinder centraal in het artistiek onderzoek van deze autodidactische kunstenaar. Met name het transformatieproces van de vlinder is het actuele onderwerp binnen zijn kunst.

Verwondering en wetenschap
De basis van de kunst van Cools vormt de verwondering over de natuur. Zijn eigen verwondering over ecologische en fysiologische processen bij planten en dieren stimuleert hem als kunstenaar. Het is ook deze verwondering die hij graag wil overbrengen op zijn publiek.

Toch poogt Cools de natuur te doorgronden en hij gaat in zijn artistiek onderzoek bijna wetenschappelijk te werk. Hij gebruikt wetenschappelijke methodes als observatie, deductie en inductie om tot artistiek resultaat te komen, waarbij hij werkt met de precisie van een academisch onderzoeker. De uitkomst is echter altijd kunst. Zijn drang de natuur te doorgronden, heeft niet als doel wetenschappelijke feiten vast te leggen, maar de wonderen van de natuur via de vorm van kunst nog indringender bij de beschouwer te laten beklijven.

Vlinder in vorm
Met een achtergrond in de botanie, vindt Cools in de vlinder het ideale studieobject. Voor een onderzoekend kunstenaar biedt dit kleine en fragiele insect een complexiteit die permanent inspireert. Alle aspecten neemt hij onder de loep; de rups die vrijwel altijd leeft van een enkele waardplant en daarmee onlosmakelijk is verbonden met inheemse natuur, de raadselachtige transformatie tot vlinder, maar vooral, het mysterieuze meconium dat vrijkomt bij de ontpopping.

Dat vlinders, net als mensen, een ‘eerste ontlasting’ hebben, heeft Cools per toeval ontdekt tijdens een tentoonstelling in Maastricht in 2013. Voor wetenschappers is dit een bekend gegeven, maar wát meconium bij vlinders precies is, en waaruit het bestaat, is tot op de dag van vandaag een raadsel. Het meconium is zeer geconcentreerd en vol van kleur. Een kleur die blijvend is en dus te gebruiken is als pigment. Bovendien bestaan er verschillende kleuren meconium, afhankelijk van de vlindersoort. De kleursoorten die Cools tot nu toe heeft ontdekt zijn rood, oranje, geel, oker, paars en gifgroen.
Het onderzoek dat Cools verricht kent steeds opnieuw een andere uitkomst. De resultaten legt hij als kunstenaar keer op keer op een andere manier vast. Hij wil zich niet binden aan een vast artistiek medium, maar laat zich voor zijn werk altijd inspireren door het onderzoek en het resultaat. Zo vangt hij de vlinder (en zijn eigen verwondering) steeds opnieuw in een andere vorm.

Binnen- en buitenland
Cools is met zijn werk te zien geweest op diverse plekken in binnen- en buitenland. In Nederland heeft hij zich onder andere gepresenteerd in groepstentoonstellingen bij De Ridder en Bureau Europa in Maastricht, RAM Foundation in Rotterdam en in het Hedge House en de tuin van Buitenplaats Kasteel Wylre. In de zomer van 2017 is Cools in residentie geweest in het Van Gogh Huis in Zundert, waar hij zijn verblijf van een maand heeft afgesloten met een tentoonstelling.

In het buitenland is zijn werk te zien geweest bij de Verbeke Foundation in Kemzeke (BE) en zijn meest recente onderzoek was in Cairns, Australië. De uitkomsten van dit onderzoek zullen worden uitgewerkt tot een expositie.

Artistiek onderzoek in wetenschappelijke traditie
In zijn artistieke onderzoek, schuwt Stefan Cools de samenwerking met de wetenschap niet. Sterker nog, hij benut de wetenschap voor zijn eigen werk. Volledige vrijheid vindt Cools niet interessant. Liever laat hij zich voeden door de werkelijkheid en de feiten van de natuur, deze zijn al wonderbaarlijk genoeg.

Samenwerking Universiteit Maastricht
In zijn zoektocht naar de herkomst van meconium, werkt Cools onder andere samen met het Maastricht Science Programme van de Universiteit Maastricht. Studenten hebben, samen met Cools, onderzocht wat de samenstelling en de eigenschappen zijn van het meconium van de Uilvlinder, Caligo memnon. Omdat op het gebied van meconium geen vergelijkend onderzoek is gedaan, is iedere uitkomst per definitie uniek en daarmee niet verifieerbaar.

Het meconium bestaat onder andere uit uitwerpselen en hormonen, maar de precieze samenstelling is met diverse wetenschappelijke technieken niet achterhaald. Wel zijn vanuit het onderzoek diverse nieuwe vragen ontstaan, waarmee Cools en de Universiteit verder zullen gaan.

Omdat de reguliere wetenschappelijke technieken geen sluitende antwoorden hebben geboden, zijn Cools en de studenten aan de slag gegaan met andere onderzoeksmethodes. Zo hebben zij kleurenstudies uitgevoerd en tekeningen gemaakt om bijvoorbeeld beter inzicht te krijgen in het verschil tussen een mannetje en een vrouwtje bij de Caligo memnon, iets dat met het blote oog moeilijk te zien is.

Wetenschappelijke traditie
Cools gebruikt op verschillende manieren kleurenstudies in zijn werk. Hij werkt onder andere met RAL-kaarten en Pantone-kaarten. Bijzonder detail is hierbij dat deze kleurcoderingen in het verleden zijn ontstaan door het onderzoek van ornithologen om bepaalde vogels in kaart te brengen. Cools gebruikt soortgelijke technieken om de kleuren van meconium te duiden en te onderscheiden.

Wat is er te zien bij Odapark tijdens expositie Stefan Cools?
Diverse onderzoeken uitgevoerd tijdens onderzoeksjaar vanuit het Mondriaanfonds

• Twee onderzoeken met Universiteit Maastricht: naar het meconium van de Caligo memnon en naar pigmenten in kolen.
• Veldonderzoek in Australië, naar inheemse vlinders, waardplanten en met name hun meconium.
• Foto’s en video’s van (veldwerk in) de jungle in een kunstinstallatie.
• Een inventarisatie van mineermotten in werk met titel ‘Choreografie van de mineermot’
• Onderzoek naar korstmossen en de microvlinders die er van leven
• Wandeling & theeceremonie met als doel bezoekers in de huid van de rups te laten kruipen
• In het park wordt een vlindertuin aangelegd voor educatie van Kunstlab